Japonya’da birbirinden ilginç pek çok deneyimle karşılaşacak olsanız da bunlardan en çok merak edileni çoğu zaman gösterişli makyajları ve geleneksel kıyafetleriyle göz kamaştıran Japon sanat ve zanaatkarlığının zirvesini temsil eden geyşalar oluyor. Zarif kimonoları ve beyaza boyanmış yüzleriyle Japonya’nın gelenek ve estetiğinin en yüksek ifadesi olarak kabul edilen geyşalar, zamansız zarafetleri ile çoğu zaman bir ressamın sihirli dokunuşlarında hayat bulmuş bir tablodan farksız görünüyorlar.
Geyşa, etimolojik olarak Gei ve Sha kelimelerinin bir araya gelmesi sonucunda ortaya çıkmış “Sanat İnsanı” veya “Sanatçı” anlamına geliyor. Kyoto lehçesinde Geiko olarak da adlandırılan geyşalar, Edo Dönemi’ne benzer geleneksel bir yaşam tarzını halen sürdürmektedir. Batı literatüründe geyşalar bazen cariyelerle karıştırılsa da, geyşalar çok fazla eğitim ve çaba gerektiren becerileri nedeniyle Japonya’da saygı duyulan kültürel sanatçılardır.
Geleneklerine sıkı sıkıya bağlı böylesi bir ülkede, geyşa kültürüne ışık tutacak tüm detayları bu yazımızda sizler için derledik. İşte geyşa kültürü ile ilgili en çok merak edilenler…
Geyşa Nedir?
Kyoto lehçesinde Geiko (gay-kou olarak telaffuz edilir) olarak adlandırılan geyşalar, hayatlarını çay seremonisi, çiçek düzenleme ve buyo dansı gibi geleneksel Japon sanatlarına adayan zanaatkârlardır. Geyşalar çay evlerinde düzenlenen ziyafetlerde konuklarını dans, müzik, sohbet ve diğer sanatlarla eğlendirirler. Geyşalar genellikle her yıl birkaç kez halka açık dans gösterilerine katılır, festivaller sırasında tapınakları ve mabetleri ziyaret eder, geçit törenlerine katılır ve halka açık kutlamalar sırasında yerel dükkanları selamlar. Batılı anlamda geyşa, bir tür kültürel sanatçıdır. Onlar aynı zamanda günümüzün modelleri ve geleneksel Japon kültürünün yerel elçileridir.
Her geyşa, “Çiçek Kasabası” anlamına gelen bir Hanamachi’de çalışmak üzere kayıtlıdır ve meslekte aktif kaldıkları sürece bu bölgelerde yaşayacak ve eğitim göreceklerdir. Geyşalar haftanın altı günü çeşitli sanat dallarında ders alır ve her ay iki gün işlerinden izin alırlar. Günümüzde geyşalar geleneksel Japon kültürünü de tanıtmaktadır. Bugün geyşalar Japonya’nın kültür elçileri ve Kyoto’nun sembolüdür.
Geyşa olmak isteyen bir kadının öncelikle mesleki becerileri edinebilmesi için çıraklık yapması gerekir. Çırak geyşalara “dans çocuğu” anlamına gelen “Maiko” adı verilir ve çıraklıkları 5 yıl devam eder. Maiko çıraklık süreci içerisinde nasıl şarkı söyleyeceği, dans edeceği ve müzik yapacağına dair dersler alır. Ayrıca onlardan beklenen resmi ağırlama hünerleri için de konuşma sanatını öğrenirler. Bir geyşa genellikle 20 yaşın üzerindeyken, maikolar 15 ila 21 yaşları arasındadır.
Geyşalık Tarihi
Tarihsel olarak Kyoto, Japonya’nın başkenti ve hacılar için popüler bir yerdi. Tarihçi Lesley Downer’a göre, ilk geyşalar 1600’lü yıllarda Kyoto’daki Kamogawa nehir yatağında skeçler sergileyen tiyatro sanatçıları olarak ortaya çıkan erkeklerdir. Daha sonra 1700’lerde geyşalar elit dansçılar ve çayevi sahipleri haline gelerek her şeyin kadınlar tarafından yönetildiği ve kontrol edildiği bir dünya yarattılar. 400 yılı aşkın bir süredir geyşalık mesleği hala sadece Japon kadınlarla sınırlıdır. İkinci Dünya Savaşı’nın ardından geyşa evlerinin kapanması ve birçok insanın eğlence için para ödeyememesi nedeniyle günümüzde geyşaların sayısı da hızla azalmıştır.
Geyşa Sanatı
Görünüşünün yanı sıra geyşaların Japonya’da bu kadar meşhur olmasının sebeplerinden biri de geleneksel sanatlara dair bilgilerinin olmasıdır. Geyşalar, misafirlerini eğlendirmek ve şaşırtmak için eğitim zamanlarının çoğunu dans ve müzikte ustalaşmayı öğrenerek geçirirler. Geyşaların dans tarzı geleneksel Japon tiyatrosundan etkilenmiş olup, her dans ve hareket hikayenin bir bölümünü anlatmayı amaçlamaktadır.
Bir geyşanın dansına genellikle geleneksel Japon müziği çalan başka bir geyşa eşlik eder. Geyşaların ustalaştığı en yaygın iki enstrüman; banjo veya gitara benzeyen üç telli bir enstrüman olan shamisen ve küçük bir davul olan ko-tsuzumi’dir. Dans etmek ve geleneksel enstrümanları çalmak geyşaların yaygın bir çalışması olsa da, bir geyşanın öğrenebileceği tek sanat kesinlikle bu değildir. Bazı geyşalar şiir yazma, müzik besteleme veya resim yapma konusunda da beceri kazanabilir.
Geyşa Eğitimi
Bir geyşanın eğitimi çok küçük yaşlarda başlar. Temel eğitim dans, shamisen, çay seremonisi ve davul enstrümanını çalmayı içerir. Bazı geyşa sanatçıları şarkı söyleme, kaligrafi, çiçek düzenleme ve koto gibi ek konularda da pratik yapabilmektedir.
- Shikomi: Eğitimin ilk aşaması, Japon kızların ev işleri gibi kendilerine söylenenleri yapmalarıyla başlar. İlerlemek için bir geyşa okuluna gitmeleri ve geyşa sanatlarında yetkin olmaları gerekir. Final sınavları ise bir danstır.
- Minarai: Bir sonraki eğitim ziyafetlerine katılmaya odaklanır. Ancak henüz bu ziyafetlere katılmazlar. Parti sırasında bir kimono giyerek Japonca’da abla anlamına gelen onee-san’larını takip ederler. Bu eğitim yalnızca bir ay sürer.
- Maiko: Üçüncü aşama ise çoğunlukla geyşa çırağı olarak bilinen Maiko’dur. Bir Maiko adayının 15 ya da 16 yaşlarında ortaokuldan mezun olmuş bir Japon kızı olması gerekir. Ayrıca siyah saçlı olmalıdır. Bazı okiyalar bir kişisel referans isterken, bazıları kızların e-posta veya telefon yoluyla başvurmalarını teşvik etmektedir. Tek yapmaları gereken fotoğraflarını göndermek, bir anket doldurmak ve ebeveynlerinin onayını almaktır. Maiko aşaması yıllarca sürebilir. Maiko, akıl hocasını takip ederek, tüm randevularına katılır. Bu esnada da düzgün çay servisi yapmayı, dans etmeyi ve sohbet etmeyi öğrenir. Eğitim süresi yaklaşık 5 yıl kadardır.
Geyşa Makyajı
Bir geyşanın makyajı, kostümünün en önemli yönlerinden biridir. Geçmişte Japonya’da elektrik olmadığı için sanatçılar loş mum ışığında eğlenmek durumunda kaldıklarından bu koşullarda daha güzel görünebilmek adına yüzlerini beyaza boyamaya başlamışlar. Geyşaların yanı sıra kabuki oyuncuları, saray kadınları, dansçılar ve diğer Japon sanatçılar da beyaz makyajı (Japonca’da oshiroi ve shironuri) mesleklerinin önemli bir parçası olarak benimsemişlerdir. Sadece yüz değil boyunları da önden ve arkadan boyanır.
Geyşalar boyunlarını daha uzun ve ince göstermek için boyunlarının arkasına çizgiler çizerler. Dans için giyilen uzun kimono yüzün boyanmasını gerektirdiğinden, bu makyaj neredeyse her gün uygulanır. Sahne performansları için eller ve baldırlar bile beyaza boyanmaktadır. Oshiroi’nin uygulanması genellikler 30 ila 50 dakika arasında sürer.
Shironuri makyajının ilk adımı kalın bir balmumu bazının (abura) çıplak cilde uygulanmasıdır. Ellerin sıcaklığıyla eritilerek, yüze ve boyuna bastırılır. Gözenekleri pürüzsüzleştirir ve bazıları cildi iyileştirdiğini ve terlemeyi önlediğini söyler. Kaşlar ise daha sonra kırmızı ve siyah pigmentle boyanacakları için özel bir macunla (tsubushi) döşenir. Bazı geyşalar kaşlarını tıraş eder. Böylece makyajı uygulamak daha kolay olur.
Geyşa Saç Modelleri
Bir geyşanın saçları her zaman kanzashi adı verilen dekoratif saç süsleri ile çok özenle şekillendirilir. Bir geyşanın taktığı saç süsü türü, bulunduğu eğitim aşamasına bağlıdır. Maiko, eğitimlerinin ilk yılında genellikle başına tutturulan ve çenesine kadar düşen akan çiçeklerden oluşan ipler takar.
Genç geyşaların kanzaşileri, gençliklerini ve güzelliklerini vurgulamak ve onlara dikkat çekmek içindir, bu yüzden maiko sıklıkla çiçek takar. Giyilen çiçekler mevsime ve yılın ayına göre belirlenir. Örneğin, Şubat ayında saç tokalarında erik çiçekleri, Nisan ayında ise kiraz çiçekleri bulunur.
Geyşa Kostümü
Bir geyşa kostümü; kimonosunu, saç stilini, saç süslerini ve makyajını içerir. Geyşalar gündüzleri normal kıyafetlerini, geceleri ise randevulara ve akşam yemeklerine katılmak için gösterişli kostümlerini giyerler. Maiko’nun kimonosu genellikle ayrıntılı tasarımlara sahip olup, arkadan fiyonk gibi görünen bir obi veya kuşakla bağlanır. Maiko’nun kimonosu genellikle daha renkli ve güzelken, geiko’nun kimonosu daha zariftir. Geiko kimonoları genellikle tek renkli olup, alt kısmında basit bir deseni bulunmaktadır. Obi fiyonk yerine kare şeklinde bağlanır.
Geyşa ve Maikolar Nasıl Ayırt Edilir?
- Geyşa ve maikolar, kimono yakalarının renginden kolaylıkla ayırt edilebilir. Maikolar’ın yakalarının rengi kırmızıyken, geyşaların ki beyazdır.
- Maikolar kırmızı ruju sadece alt dudaklarına sürerken, geyşalar tamamına sürerler.
- Maikolar allık kullanırken, geyşalar kullanmazlar.
- Maikolar daha çok renkli kimonolar tercih ederken, geyşalar tek renkli kimono giyerler.
- Maikolar 10 – 15 cm yüksekliğe sahip okobo adı verilen sandaletler giyerken, geyşalar zori adı verilen az topuklu sandaletleri tercih ederler.
- Maikoların saç tasarımı sırasında kırmızı firkete ile beraber çiçekli bir aksesuar taktıkları Wareshinobu tasarımını tercih ederken, geyşaların saçları ise daha sade saç tasarımından yana olur.
Geyşa Görgü Kuralları
- Sokakta bir geyşa görürseniz ona karşı saygılı davranmanız oldukça önemlidir. Çoğu zaman hızlı bir şekilde fotoğraf çekmenizde sorun yoktur ancak fotoğraf için poz vermelerini engellememeli ve işe giderken yollarına çıkmaktan da kaçınmalısınız.
- Bir geyşanın dikkatini çekmek için asla ona dokunmamalısınız.
Kyoto’da Bir Geyşa Gibi Giyinmek Mümkün mü?
Son zamanlarda Kyoto şehir merkezi yakınlarında geyşa makyaj deneyimleri ve geyşa giydirme dönüşüm deneyimleri yapılıyor. Maiko & Geyşa makyaj deneyimi, son derece yetenekli makyaj sanatçıları ve kimono uzmanları olan profesyonel personelin sizi modern bir geyşaya dönüştürmesidir. Ardından profesyonel fotoğrafçılar stüdyoda ve dışarıda belirlenmiş fotoğraf noktalarında fotoğrafınızı çekecektir. Güzel karelerinizin yer aldığı profesyonel ve yüksek kaliteli bir fotoğraf kitapçığını da hemen alabilirsiniz. Aklınızda tutmanız gereken şey makyaj, saç, giyinme ve stüdyo fotoğrafçılığı yaklaşık 3 saat alan bir süreçtir.
Geisha & Maiko Akşam Yemeği
Japonya’ya gelen pek çok ziyaretçinin listesinin başında Kyoto’da bir Geyşa veya Maiko ile akşam yemeği gösterisi izlemek yer almaktadır. Son derece yetenekli, zarif ve en güzel geleneksel kıyafetleri giyen Japonya’nın en ünlü şovmenlerinin rağbet görmesi şaşırtıcı değildir.
Kyoto’daki Başlıca Geyşa Bölgeleri
Hanamachi adı verilen ve “Çiçek Kasabası” anlamına gelen özel bölgelerde çalışan geyşalar, burada pratik yapar, çalışır ve hatta yaşarlar. Kyoto’da 5 ayrı geyşa mahallesi bulunmaktadır.
İlk bölge olan Kamishichiken, Kitano Tenmangu tapınağının yenilenmesinden arta kalan fazladan ahşaptan inşa edilmiştir. Diğer geyşa bölgeleri de belirli dini noktalara aittir. Gion Kobu, Yasaka Tapınağı yakınında kurulurken, Miyagawacho; Ebisu Tapınağı ve Kennin-ji Tapınağı yakınında yer almakta, Gion Higashi ise Kanki Tapınağına ibadet etmektedir. Beşinci bölge olan Pontocho ise iki önemli Kyoto nehri olan Kamo ve Takase arasındaki yerel restoranlardan yükselmiştir.
Japonya’da Size Özel Seyahat Programı için: travel@julesverne.com.tr
